14 dec. 2019
In de Landelijke Week van de Dialoog organiseerde Phaos op 7 november ons laatste Inspiratielab van dit jaar. Daarin stond de dialoog als gespreksvorm centraal.
De manier waarop we vaak in gesprek zijn is helemaal geen dialoog, maar het debat: een verbaal gevecht waarin het erom gaat te ‘winnen’. De tegenstander delft het onderspit en de toehoorders zijn ervan overtuigd geraakt dat jij als de sterkste uit de strijd tevoorschijn bent gekomen. Er bestaan dan ook wel debatwedstrijden, maar een dialoogwedstrijd ben ik nog nooit tegengekomen.
Het is niet dat we niet beter weten. Toen collega Finus de Broekert en ik de vijftien deelnemers vroegen waardoor een dialoog wordt gekenmerkt, kwamen meteen de ‘juiste’ antwoorden. Begrippen als ‘aandachtig luisteren’, ‘samen onderzoeken’ en ‘niet meteen oordelen’. Een mooi, gedeeld vertrekpunt voor het verdere onderzoek deze middag. Echter, dezelfde deelnemers waren vervolgens toch zonder enige moeite van onze kant te verleiden tot een heel ander gesprek.
We legden de stelling neer: ‘Alle kinderen in Nederland moeten verplicht deelnemen aan het Rijksvaccinatieprogramma’ en vroegen de deelnemers daarover een gesprek te voeren. Alle rijkdom aan inzicht en diversiteit aan perspectieven, die een goede dialoog op kan leveren, zag je vervolgens niet verschijnen. Niet alleen waren het stemvolume en de toonhoogte nogal aan de maat, ook de lichaamshouding van de gesprekspartners was veelzeggend: strak en vaak met de armen over elkaar, waarbij mensen zich niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk tegenover elkaar opstelden. Het werd dan ook ‘een echt debat’, waarin een gezamenlijk onderzoek, dat ruimte biedt aan nuances, meerdere opties en andere perspectieven, ontbrak. Het werd tijd om na deze ervaring stil te staan bij de principes van de dialoog en die ook te gaan beoefenen.
De gespreksregels van een dialoog zijn eenvoudig, maar uiterst krachtig in hun toepassing:
De dialoog kent veel verschillende varianten. Deze lopen uiteen van de klassieke Socratische dialoog, inheems Afrikaanse varianten als Ubuntu tot meer hedendaagse vormen als Deep Democracy en Appreciative Inquiry (Waarderend Onderzoeken). Deze laatste gespreksvorm is een eenvoudige en uitnodigende manier om kennis te maken met het voeren van een dialoog. Het vertrekpunt is steeds positief: onderzoeken wat er al goed gaat én mogelijk nog beter kan. Daardoor is waarderend Onderzoeken uitstekend geschikt om, in een relatief kort tijdbestek (één tot anderhalf uur), een thema te onderzoeken.
Na het ‘succesvolle’ debat, gingen de deelnemers in twee groepen in gesprek over het thema ‘Elkaar zien als collega’. Dat leverde een hele mooie dialoog op, en reacties als: “Waarom doen wij zoiets eigenlijk niet regelmatig?” en “Wat heerlijk die rust en het feit dat mensen niet door elkaar heen praten en niet gelijk oordelen”. Een aantal deelnemers was duidelijk aangenaam verrast en sprak ter plekke hun goede voornemens uit.
Wanneer je meer wilt weten over de toepasbaarheid van de dialoog als gespreksvorm in organisaties heb ik nog een aanrader voor je. In het Vrije ruimte praktijkboek – filosoferen in organisaties (2008) reiken auteurs Jos Kessels, Erik Boers en Pieter Mostert een aantal praktisch toepasbare werkvormen aan voor het voeren van een dialoog. Wie geinteresseerd is in Appreciative Inquiry kan onder meer terecht bij de grondlegger van deze benadering, David Cooperrider. Zijn boek Appreciative Inquiry: A positive revolution in change (2005) geeft een praktische en compacte handleiding.
Je zult merken dat het voeren van een dialoog oefening vereist, maar laat je daardoor vooral niet ontmoedigen en gun jezelf en jouw collega’s, (keten)partners en anderen de kracht van de dialoog.
Wij hopen je ook in het komend jaar weer te mogen begroeten bij een van onze InspiratieLabs!
Tinco de Goede
