11 mei 2023
Het klinkt prachtig, Geweldloze Communicatie (GC). De 4 elementen die het behelst zijn ook overzichtelijk. En toch is het in de praktijk een stuk lastiger dan gedacht. Waarnemen zonder oordeel, je gevoel je strot uit krijgen, een helder verzoek doen aan de ander… Gelukkig baart oefening kunst en is het jezelf goed aan te leren. In deze blog een praktische samenvatting van Geweldloos Communiceren op de werkvloer. (Maar zet het vooral op meer plekken in!)
Lees onderstaande voorbeelden alsof jij Jamie bent en jouw teamleider dit tegen je zegt:
Voorbeeld 1
Ha Jamie. Je komt steeds te laat op het wekelijkse overleg. Eerlijk gezegd vind ik het respectloos naar mij en de rest van het team. Iedereen doet zijn best om er op tijd te zijn, ondanks de soms lange reistijd. Kun jij voortaan ook op tijd komen?
Hoe voelt dit? Welke gedachten gaan er door je heen?
Voorbeeld 2
Ha Jamie. Je bent de afgelopen weken tijdens de overleggen zeker 3 keer later binnengekomen dan 09.00 uur. Wanneer je te laat binnenkomt wordt mijn presentatie onderbroken en gaan mensen onderlinge gesprekjes aan. Op die momenten voel ik de stress in mij oplopen. Ik vind het belangrijk dat elk teamlid alle nieuwe informatie meekrijgt en dat de tijd die ik erin stop wordt gerespecteerd. Zou je de komende keren om 09.00 uur aanwezig kunnen zijn?
En hoe komt dit tweede voorbeeld bij je binnen? Wat roept dit bij je op?
De kans is groot dat Jamie van de eerste boodschap schrikt en in de verdediging schiet. In woorden ‘steeds’, ‘respectloos’, en ‘voortaan ook’ zitten oordelen die niet stroken met Jamies zelfbeeld. Hij ziet zichzelf niet als iemand die nooit op tijd komt en zijn teamleider niet respecteert!
Van voorbeeld 2 kan Jamie ook even schrikken. Bijvoorbeeld door de boodschap dat zijn actie stress oplevert bij zijn teamleider. Over de feiten valt echter niet te twisten, want als Jamie terugdenkt is hij in de afgelopen weken inderdaad meer dan 3 keer te laat binnengekomen.
Als ik het over Geweldloze Communicatie op de werkvloer heb, krijg ik vaak de reactie: “Tuurlijk, maar kom op zeg, het is toch normaal dat iemand op tijd op zijn werk komt? Dat snapt toch iedereen? Moet je dat nou echt zo volledig uitleggen?”
De praktijk zal het leren. Super als jouw collega na een simpele opmerking zijn gedrag aanpast. En zo niet, dan nodig ik je graag uit om het eens volgens Geweldloze Communicatie te proberen.
Geweldloze Communicatie is een manier van communiceren die is ontwikkeld door klinisch psycholoog Marshall B. Rosenberg. Hij ziet empathie als rode draad om in verbinding met elkaar en jezelf te komen en te zijn. Mijn simpelste samenvatting: het is een wijze van communiceren waardoor je elkaar leert begrijpen en geen ruzie krijgt.
Rosenberg zegt zelf dat Geweldloze Communicatie niets nieuws bevat. “Alles wat in GC is geïntegreerd is al eeuwen bekend. De intentie is om ons te herinneren aan wat we al weten – hoe wij mensen ooit bedoeld waren met elkaar om te gaan – en om ons te ondersteunen om concreet vanuit dit besef te leven.” Het principe dat uit 4 elementen bestaat, is eenvoudig en tegelijk op een krachtige manier transformerend.
Je kunt jezelf volgens deze 4 elementen uiten of je kunt deze elementen empathisch van anderen ontvangen en erop doorvragen. Hieronder een korte uitleg bij de onderdelen.
Dit gaat over de concrete acties die we waarnemen en die ons welzijn beïnvloeden. Aanwijsbaar, feitelijk gedrag, zoals iemand die zingt, stottert of je in de rede valt. Het gaat niet over interpretaties. Je kunt niet waarnemen of iemand boos op je is, wel dat hij rood aanloopt en harder gaat praten.
Als we waarnemen combineren met oordelen, zullen mensen geneigd zijn kritiek te horen en zich afzetten tegen wat je zegt. Als we waarnemingen zo feitelijk mogelijk beschrijven, herkennen mensen vaak hun eigen gedrag.
Voorbeeld
Oordeel: Jij luistert nooit naar mij.
Waarneming: In het gesprek gaf je geen reactie op wat ik zei.
Hoe voelen we ons bij wat we waarnemen? Het tonen van kwetsbaarheid – door het uitspreken van je gevoel – kan helpen bij het oplossen van conflicten. Er zijn genoeg mensen die het uitspreken van gevoel op de werkvloer onprofessioneel vinden. Daar ben ik het mee oneens. Uitleggen hoe je je voelt, aan wie dan ook, werkt verbindend.
Gevoelens zijn universeel. Ze zijn herkenbaar voor anderen, ook al zijn de triggers persoonlijk. Daarbij brengt het benoemen van je gevoel over niet-vervulde behoeften urgentie met zich mee. Als je Jamie vertelt dat hij ‘minstens 3 keer in de week later binnenkomt dan 09.00 uur en dat jij je op die momenten onzeker voelt’, zal dat meer bij hem binnenkomen dan wanneer je zegt dat je het ‘niet vindt kunnen’.
Een lastigheid in onze taal is dat we het woord gevoel ook gebruiken om een mening uit te drukken. Bijvoorbeeld in de uitspraak ‘Ik voel me niet begrepen’. Met deze zin zeg je eigenlijk dat een ander iets niet goed doet. De checkvraag: Wanneer je je niet begrepen voelt, wat voel je dan? Boosheid? Eenzaamheid? Dát zijn woorden waarmee je een gevoel uitdrukt.
Rosenberg stelt dat we, door anderen te analyseren, in wezen onze eigen behoeften en waarden uitdrukken. Als je je collega kil en afstandelijk vindt, heb je zelf misschien meer behoefte aan verbinding. Vind je je collega aanhankelijk en amicaal, dan heb je wellicht behoefte aan wat minder verbinding.
Gevoelens of analyses die volgen op waarnemingen worden dus opgeroepen door onze eigen behoeften, waarden, verlangens etc.
Voorbeeld
Waarneming: Collega Jaap belt met een klant en vult het hele kantoor met zijn stem.
Gedachte van collega Samira: ‘Wat een aso!’
Behoefte van Samira: Een rustige werkomgeving.
In een verzoek vraag je de ander een concrete actie te doen die jouw leven verrijkt. Die actie is in lijn met jouw behoefte, waarde of verlangen. Als Jamie voortaan op tijd komt, vervult hij een stuk van de behoefte van de teamleider, namelijk dat elk teamlid alle nieuwe informatie meekrijgt.
Een paar kenmerken van een verzoek volgens GC:
Voorbeeld van een werkgever die graag feedback wil van zijn medewerkers
Niet: ‘Ik wil dat jullie je vrij voelen om in mijn aanwezigheid te zeggen wat je maar wilt.’
Wel: ‘Zouden jullie me willen vertellen wat ik kan doen om het jullie gemakkelijker te maken je vrij te uiten in mijn aanwezigheid?’
Een gedachte die je kan helpen bij het doen van een verzoek is: Ik mag iets van een ander vragen. Want ach, in het ergste geval zegt de ander ‘nee’.
Volgens GC kun je op een goede manier feedback geven of een conflictstarter ontmantelen. Je kunt het inzetten bij wie je dan ook tegenover je hebt. Een projectmedewerker, je opdrachtgever of je directeur. Lijkt het je spannend? Dan is mijn suggestie is om het eerst eens in huis-tuin-en-keukensetting te oefenen. Dat voelt vaak net wat laagdrempeliger. Maak het daar eigen en neem het mee naar de werkvloer!
Bronnen en tevens leestips
Geweldloze Communicatie – Marshall B. Rosenberg
Werkboek Geweldloze Communicatie – Lucy Leu
Deze blog is geschreven door Kirsten Mannee
