5 jun. 2017
Maandagavond tennisles. Voor de zoveelste keer sla ik de bal uit. Verbijsterd dat na 10 jaar pauze mijn tennisniveau van weleer niet meer is wat het geweest is. Tennissen was toch net zoiets als fietsen? Dat verleer je nooit. Hoe dan ook, het is frustrerend. Correctie, ik vind het frustrerend.
Tijdens de les luister ik braaf naar de aanwijzingen van de leraar. Het zijn er veel. Doorslaan, eerder raken, hoger raken! Volgende poging. In een fractie van een seconde bedenk ik me nog net dat ik de bal achterin de hoek wil plaatsen. Bamm! Uit!! Ik probeer rustig te blijven maar vreet me op. Ik deed toch alles volgens het boekje. Waarom heeft het dan niet meteen het gewenste effect?
De tennisleraar reageert verbaasd op mijn ongezouten onvrede. Dat de bal nu uit gaat is helemaal niet relevant! Huh? “Nee. Je richt je aandacht teveel op het gewenste effect en gaat daarbij compleet voorbij aan het, hier en nu, aanleren van de techniek.” Hm. Lange halen snel thuis. Die ken ik. Ik ben ongeduldig, wil te snel, word slordig en laat me uiteindelijk (de-)motiveren door het (uitblijvende) effect. Zoiets als je letterlijk blindstaren op de bal.
Om de bal goed te plaatsen moet ik eerst methodisch een reeks technische stappen doorlopen. Net zoals artsen-in-opleiding bloedprikken het snelst onder de knie krijgen als ze zich puur op de techniek focussen. Het gewenste effect (geen misprikken of blauwe plekken) komt dan vanzelf. Een bekend leerprincipe: een nieuwe techniek, het gewenste proces of gedrag opbreken in kleine stappen. Zo creëer je een soort van checklist.
Ik moet om mezelf lachen; ik herken het leerprincipe en ervaar het aan den lijve. Pijnlijk! Checklists, formats of stappenplannen roepen nogal eens weerstand op. Gek genoeg ook bij trainers, begeleiders, consultants en managers. Onterecht, want in het kader van leren vaart je brein er juist wel bij. Een leer-checklist is niet bedoeld als een bewusteloos langs te lopen lijst van handelingen. Het is ook geen doel op zich maar juist een instrument waarmee we ons brein helpen te focussen. Of het nu gaat om het aanleren van kennis, het verbeteren van vaardigheden of het vormen van attitudes.
Een checklist biedt structuur en herkenning van de benodigde stappen waarmee je het gewenste gedrag vervolgens makkelijker kunt finetunen en ‘automatiseren’. Bovendien is het heerlijk om bij het oefenen van iets nieuws, de hapklare brokken af te kunnen vinken. Stap 1: check. Stap 2: check. En stap 3: ook met succes geoefend! Daar hoef ik me dus niet meer op te focussen. Na voldoende herhaling heb ik het zó ingedronken dat ik de checklist helemaal niet meer nodig heb. Effectief leren, c.q. doel bereikt.
Zaterdagmorgen tenniswedstrijd. Ik sta achter met 15-40. Harde servicebal. Ik retourneer. Focus. Eerst naar de bal wijzen. Na de stuiter instappen. Bal vóór me raken. Racket overpakken. Bovenlijf meedraaien. BAMM! IN!!
I rest my case, my racket, my brain.
Saskia Dierks
