16 dec. 2018
Links aan de tafel heeft het overslagbedrijf zich ingegraven. Recht daar tegenover zitten de bewoners. Ze zijn bijna niet meer in het gareel te houden. De derde genodigde, de voetbalvereniging, heeft afgezegd, omdat “de overheid toch altijd partij kiest voor de bedrijven”. Het overleg over de gewenste bedrijfsuitbreiding is net begonnen maar lijkt nu al mislukt. Intussen zit jij als gemeenteambtenaar en aanstichter van het overleg al met je gedachten bij de reactie van je oudere collega’s morgen. Je kunt al invullen wat hun commentaar gaat zijn; “Zie je nou wel! Die participatie-bla-bla heeft helemaal geen zin. Je doet het toch nooit goed. Dan kan je maar beter zelf goed nadenken en een beslissing nemen!” Daar sta je dan met je goede bedoelingen om iedereen te betrekken en gezamenlijk tot de beste oplossing te komen. Hoe los je dit in hemelsnaam op?
Omgevingsmanagement leeft en niet alleen door de Omgevingswet. Klanten komen soms met worstelingen zoals hierboven, soms met mooie, krachtige ervaringen, maar vaker nog met de vraag ‘Hoe gaan we dat nou doen?’. Er valt veel te zeggen over omgevingsmanagement. Over de doelen, de achterliggende mindset en de gewenste bewustwording. En in praktische zin over de juiste voorbereiding, de keuze van effectieve participatievormen, enzovoort. Wij zijn er inmiddels wel achter dat het verschil tussen succes en falen niet in een stappenplan zit. Het echte verschil kun je maken door jezelf en de ander serieus te nemen. We delen hier ons beeld van waar dat ‘serieus nemen’ over gaat.
Of het nu om bewoners of bedrijven gaat, je hebt al heel snel een eigen mening over het onderwerp of over een van de betrokken partijen. Die mening kan positief zijn, maar is zeker zo vaak negatief, vaak zonder dat we het door hebben. Zo vertelde iemand onlangs dat zij de omgeving in een vroeg stadium betrok bij een project om maar zo min mogelijk gedoe te hebben. Ik vroeg haar ‘Dus eigenlijk vind je dat bewoners niet in staat zijn het grotere geheel te zien en het altijd oneens zijn met de gemeente’. Het was even stil. Ze schrok. En gaf schoorvoetend toe dat dat diep van binnen wel haar overtuiging was ja en dat dat misschien wel mede de oorzaak was van het ‘gedoe’.
Als je de ander serieus wilt nemen, is het de kunst je oordeel uit te stellen. Het helpt daarbij om bij jezelf te rade te gaan wat je werkelijk aan meningen en (voor)oordelen hebt over de anderen. Als je nieuwsgierig bent naar (de ideeën en belangen van) de ander en je eigen mening achterwege laat voorkom je dat je vooroordeel een self fulfilling prophecy wordt.
De ander ondergeschikt maken werkt niet, maar jezelf ondergeschikt maken aan de ander net zo min. Het heeft geen zin om andermans standpunt klakkeloos over te nemen onder het motto ‘Laten we het maar gewoon doen, dan zijn we ervan af.’ Ook dan voelen partijen zich niet gezien en gerespecteerd. Het gaat om de balans, om gelijkwaardigheid, om win-win. Daarbij is er ruimte om standpunten uit te wisselen en samen te zoeken naar oplossingen, op basis van belangen en gedeelde waarden. Zo komen er oplossingen die door iedereen gedragen zijn en waar je gezamenlijk verantwoordelijkheid voor neemt.
Omgevingsmanagement vindt niet alleen buiten de organisatie plaats, maar ook daarbinnen! Daar spelen immers ook meerdere belangen. Het is daarom raadzaam om ook daar aandacht aan te besteden. Daarnaast moet je goed weten welke ruimte je krijgt vanuit je eigen thuisbasis. Als jij in dialoog met de buitenwereld samen een plan maakt en jouw bestuurder kiest een heel ander pad, dan werkt dat averechts. Bepaal daarom samen de ruimte en wees daar transparant over. Als dat betekent dat er in een proces niet meebesloten mag worden, maar betrokkenen enkel geraadpleegd worden over de uitvoering, geef dat dan duidelijk aan. Niets is zo pijnlijk als verwachtingen wekken en die vervolgens niet waarmaken.
Vaak zijn we geneigd om meteen de inhoud in te duiken bij een nieuwe opgave. Voor je daaraan toe komt, zal je echter eerst afspraken moeten maken over het proces. Wie moeten er betrokken worden? Hoe gaan we het aanpakken? Welke (tijds)investering vraagt dit van eenieder? Wie mag welke beslissing nemen? Hoe lopen de interne besluitvormingsprocessen? Et cetera.
Het is erg verleidelijk om er alvast een plan voor te maken, maar ook hier geldt: neem de ander serieus! ‘Tekenen bij het kruisje’ is niet hetzelfde als een gedeelde en gedragen aanpak. Door ook in de procesaanpak als gelijkwaardige partners op te trekken, zet je de toon voor het vervolg. Kijk daarbij ook naar wie het proces begeleidt. Het kan enorm helpen als die rol door iemand anders wordt vervuld, zodat jij in alle vrijheid het belang van jouw organisatie kan vertegenwoordigen; of omgekeerd. De schijn van partijdigheid is snel gewekt.
Het vraagt veel om je oprecht in de ander te verdiepen en vanuit gelijkwaardigheid het contact met de omgeving aan te gaan. Je leert het vooral door te ervaren en het doen. Jezelf af en toe voor je kop te slaan, ‘sorry’ te zeggen en opnieuw te beginnen. Blijf daarbij ook de lol inzien van de zoektocht naar deze nieuwe manier van werken. Heb het ook leuk samen! Plezier is goede smeerolie voor het contact. Ga het ontdekken! En neem jezelf niet té serieus.
Al jaren zijn we bij klanten bezig met dit thema. De hoogste tijd om ons aanbod voor iedereen open te stellen. Daarom start dit voorjaar een nieuwe open training ‘Omgevingsmanagement’. Klik door voor meer informatie op onze site of neem contact op via info@phaos.nl
