24 nov. 2018
Een deelnemer aan een training is na afloop van een gespreksoefening druk aan het schrijven. Ze stopt halverwege en zegt: “Kan je die vraag die je stelde nog een keer herhalen? Die wil ik onthouden.” Er gaat een zucht van herkenning door de ruimte. “Ja! Kun je nog een paar van die goede vragen noemen?”
We worden in trainingen regelmatig bevraagd op ‘rake’ vragen. We herkennen de hunkering naar een lijstje met dat soort vragen natuurlijk zelf ook. Het geeft een comfortabel gevoel om er in een gesprek op terug te kunnen vallen. Of het nou gaat om een intake met een nieuwe klant, een evaluatie- of functioneringsgesprek, een brainstormsessie, of zelfs een lastig gesprek met dierbaren. Toen het thema kortgeleden opnieuw ter sprake kwam tijdens een training, zette het ons aan het denken. Waar zit dat nu in? Wat maakt een vraag een rake vraag?
Om maar met de deur in huis te vallen: een rake vraag is meer dan een lekkere formulering. Zelfs met een hele lijst van rake vragen ben je er niet. Het lijstje is in zichzelf nooit de oplossing. Het gaat om je attitude: nieuwsgierigheid en het stellen van vragen gaan zien als een zoektocht.
De zoektocht van het goede vraaggesprek begint bij jezelf: het onderzoeken van je eigen motieven. Rake vragen zijn vooral vragen aan jezelf. Vragen zoals: “Ben ik oprecht geïnteresseerd in en nieuwsgierig naar de ander? Stel ik zonder bijbedoelingen vragen om die ander te begrijpen of ben ik eigenlijk bezig met overtuigen en zoek ik bevestiging? Wat wil ik bereiken met mijn vraag? Herken ik zelf wanneer ik niet goed bezig ben? Wat doe ik dan? Heb ik de moed om mijn eigen aannames los te laten of aan te passen? Stel ik de vraag eerst aan mezelf of vuur ik de vragen direct af op de ander? Vind ik eigenlijk dat vooral antwoorden slim zijn, of getuigen vragen juist van wijsheid? Wil ik het antwoord van de ander echt horen of toch liever niet, dus stel ik de vraag maar niet? Stap ik zonder oordeel en gelijkwaardig het gesprek in?”
Eigenlijk is de kernvraag: “Durf ik de open zoektocht van het vraaggesprek aan, in vol contact met de ander?” Als het antwoord op die vraag bevestigend is, zal je zien dat je vanzelf de goede vragen stelt. Dan klopt zelfs de timing. Als je echt nieuwsgierig bent, ben je vooral bezig met luisteren, in plaats van met het afwerken van een lijstje met goede vragen. Bij luisteren hoort stil zijn. Een vraag neemt in kracht toe door de stilte die erop volgt, die je niet invult, maar er laat zijn. En soms is een vraag stellen niet eens nodig en is het benoemen van wat er op dat moment gebeurt (in jou) al voldoende om een echt gesprek te krijgen.
Het klinkt reuze mooi, die nieuwsgierigheid, maar hoe ‘doe’ je dat dan? Oefenen, oefenen, oefenen, vallen, opstaan, een beetje lef en oefenen... Sorry, ook wij hebben geen beter antwoord dan dat. Wat ons wel inspireert bij het oefenen is een uitspraak die we eens van iemand hebben gehoord: "Dat je nieuwsgierigheid kunt zien als een plaats waar je naartoe kunt gaan, in plaats van een gevoel dat je wel of niet hebt”. Als je die plaats af en toe opzoekt, zal je zien dat ook jij van daaruit een gesprek kunt voeren!
Niets menselijks is ons vreemd. Ook wij trappen weleens in de bekende valkuil van gewoon meteen ‘het goede antwoord’ willen hebben (of geven), in plaats van de rake vragen te stellen. Zelfs bij het schrijven van deze blog overkwam het ons. We wilden in eerste instantie onze favoriete ‘rake’ vragen delen en die vervolgens door lezers laten aanvullen. Een mooi plan, dachten we. Maar door onszelf en elkaar te bevragen, te luisteren en te onderzoeken, begonnen we te twijfelen. Het ging niet om ons ‘antwoord’. De onderlinge uitwisseling van vragen wakkerde onze nieuwsgierigheid aan. Toen viel bij ons het kwartje dat de nieuwsgierigheid ons 'antwoord' is.
En als je ons nu vraagt ‘Waar is deze blog je echt om te doen?’ Dan is ons antwoord: Ervaren wat het op kan leveren om nieuwsgierig te zijn. De zoektocht aangaan van een vraaggesprek (met jezelf) en je eigen intenties onder ogen zien en aanpassen, is zoveel leuker dan het goede antwoord en een mooi lijstje vragen in je rugzak hebben... En waar we nu nieuwsgierig naar zijn is: Welk vraaggesprek wil jij (met jezelf) aangaan?
Marieke van den Berg en Saskia Dierks
 |
 |
