21 jan. 2025
Lang leve de verschillen!
“Wat zou het toch saai zijn, hè, als we allemaal hetzelfde zouden zijn”. Dat zei mijn moeder vroeger wel eens, als ik als kind vol verontwaardiging had verteld wat iemand nú weer had gedaan of gezegd. Misschien niet direct de ondersteunende reactie waar ik op zo’n moment op zat te wachten, maar ze had natuurlijk wel gelijk. Sterker nog: het zou niet alleen saai zijn, maar we zouden waarschijnlijk nog wel wat meer missen als we allemaal hetzelfde zouden zijn.
Bij onze trainingen Projectmatig Creëren komt vrij snel de vraag naar boven wat de belangrijkste kenmerken van een project zijn. Eén van die kenmerken is, dat je altijd in teamverband werkt. De projectopgave is immers te groot of complex om in je eentje aan te kunnen pakken en je hebt de kennis en het perspectief van verschillende vakdisciplines nodig om de goede vragen te stellen en passende antwoorden te kunnen geven. Daar is iedereen het altijd snel over eens: een project doe je samen, want er komen nou eenmaal verschillende disciplines bij kijken. Maar zou er misschien nog meer zijn dat samenwerking met verschillende mensen vruchtbaar maakt?
Natuurlijk! Want zoals we allemaal onze eigen vakinhoudelijke kwaliteiten hebben, zo hebben we ook allemaal onze eigen (verschillende) gedragsvoorkeuren. Die neem je overal met je mee en hebben altijd invloed. Ben je meer extravert of introvert van aard, meer mens- of taakgericht, sterker in concrete of abstracte benadering? Deze verschillende voorkeuren kunnen juist bij het samenwerken in projectteams uitstekend tot hun recht komen. Wat mij betreft zou dat een even goede reden zijn waarom je projecten ‘dus’ samen doet.
We maken bij Phaos regelmatig gebruik van het instrument Insights Discovery om gedragsvoorkeuren in kaart te brengen. Vanuit je reactie op een intelligente vragenlijst wordt een profiel samengesteld waarin je voorkeuren worden omschreven. Niet alleen in woorden, maar ook vertaald in een eenvoudige kleurentaal. Het inzicht dat zo’n profiel je biedt, helpt je om je kwaliteiten gerichter in te zetten, je voorkeuren in communicatie te begrijpen, op je valkuilen en blinde vlekken te letten, met je allergieën om te gaan etc. Zo kun je je eigen gedrag en dat van anderen beter plaatsen, overkomen dingen je niet zomaar, maar kun je duiden wat er gebeurt, erop anticiperen, bewuster keuzes maken etc. Kortom: zelfbewustzijn helpt je enorm om je persoonlijke effectiviteit te versterken.
In een Insights-profiel worden je voorkeuren, als een soort samenvatting, ook visueel weergeven door een positie op het ‘Insights-wiel’. Dat kan er bijvoorbeeld zo uitzien.
Op datzelfde wiel kun je weergeven hoe de voorkeuren binnen een team verdeeld zijn. Dat kan er bijvoorbeeld zo uitzien.
Het kan je team veel opleveren als je even de tijd neemt om hierbij stil te staan, bijvoorbeeld tijdens een projectstart-up. Hoe is de balans tussen de verschillende ‘energieën’ in ons team? Is dit herkenbaar in de praktijk van het werk en onze samenwerking? Welke voorkeuren zijn sterk vertegenwoordigd? Waar zitten misschien blinde vlekken? Hoe kunnen we elkaar daarin aanvullen? Wat betekent dit voor onze communicatie? Hoe kunnen ieders voorkeuren optimaal in ons team tot zijn recht komen, zodat iedereen kan doen waar de persoon goed in is en ook de kans krijgt zich te ontwikkelen? Hoe verhoudt dat zich tot de verdeling van taken en verantwoordelijkheden? Verschilt dit misschien per fase van het project? Enzovoort. Het antwoord op dit soort vragen geeft een dieper inzicht in je team en biedt behulpzame aanknopingspunten om de teameffectiviteit en het samenwerkingsplezier te versterken.
De begeleiding van zo’n gesprek door een Insights-practitioner is hierbij van grote waarde. Want hoe eenvoudig de kleurentaal ook te begrijpen is, er zit meer achter de plaatjes (wielen en profielen) dan je in een oogopslag kunt zien. Het vraagt de nodige kennis en ervaring om de informatie te duiden, goede vragen te stellen, een setting te creëren waarin de teamleden open durven te zijn (naar zichzelf en naar elkaar) en ‘eruit te halen wat erin zit’. Binnen Phaos zijn veel trainers ook Insights-practitioner.
Je kunt de kleurentaal van Insights Discovery niet alleen gebruiken om je persoonlijke voorkeuren en de verdeling van die voorkeuren in je team in kaart te brengen, maar ook als bril om te zien wat het project nodig heeft. Ik gebruik daar in trainingen vaak deze afbeelding bij.
En dan begin ik bij Rood, want in een gemeenschappelijk doel ligt het bestaansrecht van het project besloten en aandacht voor resultaten geeft de focus die nodig is voor een passende aanpak en effectieve besluitvorming.
Dan steek ik meestal over naar Groen, want verbondenheid met de opgave en het nemen van verantwoordelijkheid zorgen samen voor het commitment dat nodig is om goed in een project te participeren. En vertrouwen in elkaar en het team als geheel ligt aan de basis van een gezond werkklimaat.
En dan naar Geel, want met het gemeenschappelijke doel en resultaten voor ogen, ga je op basis van verbondenheid en vertrouwen met elkaar de samenwerking aan. En dat is een avontuur, want de toekomst is meestal onvoorspelbaar en de praktijk weerbarstig. De wendbaarheid die dat vraagt, zorgt ervoor dat je als team de flow in je project houdt.
En tot slot naar Blauw, want bij dat avontuur kun je de houvast van afgesproken werkmethodes goed gebruiken. En in het proces van monitoring, bijsturing, rapportage en beoordeling, zul je de prestaties op een of ander manier moeten kunnen meten en borgen.
Op deze manier kun je met behulp van de kleurentaal van Insights Discovery een mooi verband leggen tussen persoonlijke effectiviteit, teameffectiviteit en wat een project aan ‘kleuren’-energie vraagt.
Voor het ene teamlid is de ene energie (kleur) ‘dichterbij’ dan voor het andere. En in de ene fase wordt bepaalde energie sterker aangesproken dan in een andere fase. Bovendien kan dat per rol verschillen. Zo wordt van een opdrachtgever in de initiatieffase eerder ‘geel’ aangesproken (een inspirerend verhaal, een verbindende visie) en in de uitvoeringsfase eerder ‘blauw’ (toetsing van de voortgang, borging van resultaten). En de projectleider zal bij de samenstelling van het team bijvoorbeeld goed oog moeten hebben voor de draagkracht en balans in het team (groen), terwijl hij/zij gaandeweg het project waarschijnlijk strak zal moeten sturen op de resultaten (rood).
Afhankelijk van je rol, je voorkeuren en wat de fase of situatie vraagt, zul je soms lekker binnen je comfortzone werken, maar onvermijdelijk ook wel eens moeten stretchen om je werk goed te kunnen doen. In de praktijk ben je dus steeds in beweging en op zoek naar balans tussen comfort en uitdaging. Als individu en met elkaar als team. Dat is het spel dat je met elkaar speelt.
Hoe prettig en succesvol een team samenwerkt, wordt voor een belangrijk deel bepaald door hoe goed je dit spel speelt. Hoe vruchtbaar ga je als team om met de verschillende voorkeuren die je in huis hebt? Je kunt wat dat betreft drie niveaus onderscheiden:
1. Eerst komt het erkennen van verschillen: we hebben allemaal ‘nou eenmaal’ verschillende voorkeuren (of we nu willen of niet).
2. Dan komt het waarderen van die verschillen: de ene voorkeur is niet beter of slechter dan de andere, ze zijn allemaal evenveel waard en vertegenwoordigen een onmisbare bijdrage aan het geheel (team).
3. En tenslotte het benutten van die verschillen: ‘high performing teams’ weten de verschillende voorkeuren optimaal tot hun recht te laten komen ten bate van de teamprestatie en het werkplezier.
Mijn moeder had gelijk: je moet er inderdaad niet aan denken dat we allemaal hetzelfde zouden zijn!
